دیدگاههای مختلفی در مورد پیامهای بیحد و مرز رسانهها وجود دارد بهطوری که در بسیاری از کشورها برای محافظت افراد به خصوص کودکان در برابر تصاویر و گفتارهای غیراخلاقی تصمیماتی در زمینهی وضع قوانین محدود کننده و یا سانسور اتخاذ شده است که اگرچه امکانپذیر است ولی بسیار نامطمئن و گذراست. استدلال سواد رسانهای این است که مصرف پیام رسانهها همراه با تفکر منتقدانه به تولیدات رسانهای بهتری منجر میشود در این زمینه شهروندان، دانشآموزان، دانشجویان و همهی افرادی که تحت آموزش سواد رسانهای قرار میگیرند با تکنیکهای اقناع کنندهی آگهیهای بازرگانی آشنا میشوند و به طور دقیق میدانند که آگهی دهندگان برای تشویق افراد به مصرف کالاهای تبلیغ شده از چه شگردهایی استفاده میکنند (همان: 17).
*رویکرد سیاسی
در نظامهای سیاسی و دموکراتیک یکی از مهمترین اهداف تعلیم و تربیت، آموزش و پرورش شهروندان مسئول است. مسئول بودن شهروندان چیزی بیش از مشارکتِ صِرف در رایگیریهاست شهروندان منتقدانه به تجزیه و تحلیل مسائل مختلف میپردازند.
سواد رسانهای مهارت تفکر انتقادی را برای درک موضوعات پیچیده در جامعه مدرن فراهم میسازد. این پیچیدگیها اغب بیش از حد به وسیلهی رسانهها ساده میشوند. در یک گزارش خبری تلویزیونی تصویر آنچنان بر واقعیت موجود محدود و متمرکز میشود که معنا و مضمون واقعی آن از بین میرود. این رویکرد به تجزیه و تحلیل محتوای پیامها و چگونگی خبرسازی رسانهها و نیز نقش و عملکرد رسانهها در جریانات سیاسی و مواردی از این نوع مربوط میشود. استفاده از فناوریهای جدید و تکنولوژیهای مدرن تنها محدود به رسانههای تفریحی و فیلمها نمیشود بلکه کاربرد وسیع آن را در بخشهای خبری به خوبی میتوان دید. بدین روی، برای جلب اعتماد مخاطبان نسبت به اطلاعات ارائه شده از صحنهآراییها و تکنیکهای خاصی استفاده میشود. برای نمونه با استفاده از رایانه، تصویر گزارشگری به طورشگفتانگیزی از استودیوی تلویزیون به لوکیشن در محیط بیرون برده میشود و استفاده از این تکنیک به کُلِ گزارش قدرت و اعتبار ویژهای میبخشد.
بحث رویکرد اقتصادی که در مقولهی سواد رسانهای مطرح میشود از افراد میخواهد از تواناییها و مهارتهای خود به هنگام تماشای برنامههای تلویزیون بهرهمند شوند و خود را به جای کارگردان، نویسنده، بازیگر و دیگر عوامل حرفهای تولید و حتا منتقدان برنامه قرار دهند و این منظر به پردازش و گزینش اطلاعات بپردازند. امروزه صاحبان رسانهها برای دستیابی به اطلاعات مورد نیاز به تجزیه و تحلیل و ارزیابی پیامها از طریق وسایل الکترونیکی با قابلیتها و توانمندیهای منحصر به فردی نیاز دارند. عناصر سواد رسانهای به ویژه مهارتهای تکنیکی مرتبط با نحوهی تولید و طراحی پیام که پاسخگوی نیازهای حرفهای دنیای امروز است میتواند فرصتهای شغلی جدیدی را ایجاد کند و ازسوی دیگر سواد رسانهای مهارتهای تفکر انتقادی را ارتقا داده و توانایی حل مسائل را که برای اقتصاد دنیای امروز و نیز برای آینده لازم است را فراهم میآورد(همان: 2.)
البته جهان اطلاعاتی که ما در آن قرار داریم فقط به تماشای سینما و تلویزیون منتهی نمیشود بلکه هرچیزی که به ارتباط منجر شود دارای بار رسانهای است. مثل رادیو، روزنامه، مجله، کتاب، اینترنت، تابلوهای بزرگ تبلیغاتی (بیل بورد)، تبلیغات بر روی اتوبوسها، تیشرتها، کلاهها، فنجانها، دفترچهها، مجسمهها و دیگر اشیای اطرافمان و به طور کلی هرچیزی که حاوی پیام نمادین برای مخاطب باشد. به عنوان مثال، امروزه کفش فقط یک پاپوش نیست یا اتومبیل فقط وسیلهای برای جابهجایی نیست بلکه نمادی از ماهیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی افراد است (همان: 22).
*چاپ شده در سیمره 450(20 اردیبهشت 97)