معاون رییس جمهور در جمع سازمان‌های مردم‌نهاد خرم‌آباد و چگنی گفت:« باران رحمت الهی و یک نیاز حیاتی برای کشور ماست ولی به دلایلی از جمله: عدم حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی این بارش‌ها برای ما مخرب و سیل‌آسا بوده دلیل اصلی‌اش تخریب جنگل‌ها، فقدان توجه صحیح به منابع طبیعی، خاک و آبخیزداری و آب‌خوان‌داری و حفاظت از رودخانه‌هاست.»
معصومه ابتکار با بیان این نکته که اگر عناصر طبیعت را خیلی جدی بگیریم باران‌ها شاید به سیل تبدیل نمی‌شد، افزود:« آسیب‌های خیلی زیادی به هم‌وطنان ما وارد شده، دولت همه‌ی تلاش خودش را از همان ساعات اولیه برای مهار سیل و کمک به هم‌وطنان به کار گرفته است و الان هم مصوبات خیلی جدی برای بحث بازسازی منازل، کسب و کار مردم و... دارد.»
ابتکار با اشاره به این که مدیریت بحران خیلی مهم است، گفت:« هماهنگی نیروهای امدادی در هنگام بحران خیلی مهم است و بحث هماهنگی بین دستگاهی نقش مهمی در هنگام بحران دارد.»
وی به مدیرت شرایط روانی هم اشاره کرد و افزود:« پس از بلایای طبیعی موضوع روانی و تاب‌آوری بسیار مهم است از این بابت خوشحالیم که بحث تاب‌آوری را در این لرستان اجرا کردیم. ایده‌های خوبی از طرف تشکل‌های مردم نهاد در این رابطه وجود دارد. اعلام کردیم که ارتقای طرح تاب‌آوری اجتماعی با اولویت سه استان لرستان، گلستان و خوزستان در سال 98 پیگیری خواهد شد همین‌طور برای طرح ملی گفتوگوی خانواده تاکید کردیم تمرکز در مناطقی است که از سیل آسیب دیده‌اند و بیشتر به مسایل این جوامع از لحاظ شرایط روانی و اجتماعی توجه کینم.»
معاون رییس جمهور گفت:«طرحی را برای توان‌افزایی سازمان‌های مردم‌نهاد اگر شبکه‌های اجتماعی تقویت شوند. ما این طرح را در سه نقطه اجرا کردیم و این طرح را مناطق سیل‌زده برای توان‌افزایی سازمان‌های مردم نهاد اجرا خواهیم کرد که اولین مرحله‌اش برای استان گلستان و در مراحل بعدی برای استان‌های لرستان و خوزستان اجرا خواهد شد.»
بحث همکاری‌ها ما با وزارت کار است که در حال حاضر تفاهم‌نامه‌ای را با توان‌افزایی برای زنان سرپرست خانوار است در مناطق سیل‌زده برای توان‌افزایی زنان سرپرست خانوار جهت این که بتوانند مشاغلی را که از دست داده‌اند بتوانند بازسازی کنند و تمرکز ما روی این‌استا‌ن ها خواهد بود.
به این نکته نیز اشاره کرد که باید حریم و حقوق طبیعت را رعایت کنیم توجه به حریم رودخانه‌ها داشته باشیم بالاخره طبیعت حق خودش را گرفته انکار ناپذیر است حدود و حریم خودش را مشخص کرده همان‌طوری که در برابر زلزله مقاوم سازی را انجام می‌دهیم در برابر سیل هم این مورد را راعیت کنیم به دلیل تغییر اقلیم و شرایط جغرافیایی باید توان مقابله با سیل و دیگر حوادث طبیعی را داشته باشیم. از همه‌ی سازمان‌های مردم‌نهاد و تشکل‌های غیر دولتی قدردانی می‌کنم.
حاجیعلی شرفی:
لرستان نیازمند نگاه ويژه دولت است
در این بازدید در آغاز حاجیعلی شرفی، دبیر ستاد کمک‌رسانی جمعی از تشکل‌های مردم‌نهاد لرستان به سیل‌زدگان، در باره‌ی فعالیت‌‌های این ستاد گزارش کوتاهی ارائه کرد.
شرفی با اشاره به این‌که ما نهادی غیردولتی هستیم گفت:«بسیاری از هموطنانمان در استان‌های مختلف کشور در امر کمک‌رسانی استقبال کردند و کمکهای خود را چه در قالب مواد غذایی و پوشاک و هم‌چنین مبالغ نقدی که به حساب یکی از انجمن‌ها واریز کردند که طبق برنامه‌ریزی شورای هماهنگی ستاد جمع‌آوری بر اساس نیازهای مردم هزینه می‌شوند.»
وی از مشکلات بر سر راه کمک رسانی وجود دارد اشاره کرد و افزود:«بخشی از راه‌های ارتباطی مناطق سیل‌زده قطع شده‌اند که کار امدادرسانی را کند کرده و از دولت می‌خواهیم که راه‌های موقتی را برای کمک‌رسانی ایجاد کند تا بتوانیم به مناطقی که کمک‌رسانی نشده، اقلام مورد نیاز را برسانیم.»
توزیع اقلام امدادی نیاز به برنامه‌ریزی دارد
شرفی اضافه کرد:«بخشی از کمک‌رسانی توسط هوانیوز که در منطقه است انجام می‌شود، اما جواب‌گوی نیازهای مردم نبوده زیرا در یک نقطه اقلام را رها کرده و هر کس که قدرت بیش‌تری دارند، می‌توانند اقلام را به‌دست بیاورد که توزیع عادلانه‌ای نیست، باید هلی‌کوپتر در یک منطقه‌ای بنشیند و بسته‌های امدادی توسط نیروهای نظامی و انتظامی و شورای شهر با برنامه‌ریزی و احترامی در خور شان مردم لرستان به آن‌ها داده شود.»
وی خطاب به خانم ابتکار گفت:«متاسفانه تشکل‌های مردم نهاد مکان مشخصی در این مناطق ندارد و ما حتماً درخواست کتبی خود را به شما تحویل خوایم داد و از شما درخواست داریم که در این سفر کمکی به مشکلات مردم لرستان کنید، زیرا زندگی خود را از دست دادند. و در این سیل کشاورزی و زیرساخت‌های استان از جمله پل‌ها و جاده‌ها و آثار باستانی و شغل و تولید و اشتغالزایی از بین رفته است که نیازمند نگاه ویژه دولت است.»
پدر بلوط ایران:
انجمن‌های مردم‌نهاد امانت‌دار کمکهای مردمی هستند
مظفر افشار با اشره به این‌که 70 انجمن در سطح استان لرستان وجود دارد، اظهار داشت:«در شهر خرم‌آباد 20 انجمن که از این تعداد 12 انجمن فعال هستند و در سطح استان 70 انجمن ثبت شده و در حال ثبت داریم.»
افشار ادامه داد:«در همین فضایی که هستیم 20 هکتار درخت بلوط بدون یک ریال چشم داشت و هم‌چنین در بام خرم‌آباد 25 هکتار درخت بومی در رأس آن‌ها درخت بلوط کاشته شده است.»
وی عمر 2 هزار ساله‌ی درخت بلوط را دلیل اصلی کاشت آن دانست و گفت:«درخت بلوط 3 سال مراقبت می‌خواهد. سال اول هر 10-12 روز و سال دوم هر 17_18 روز یک بار نیاز به آبیاری دارد و از سال سوم به بعد دیگر نیاز به آب ندارند.»
پدر بلوط ایران به فعالیت‌‌های انجمن‌های محیط‌زیستی در سیل اخیر اشاره کرد و افزود:«در سیل اخیر انجمن‌های محیط‌زیستی و سایر انجمن‌ها در قالب 35 انجمن در کنار هم گرد آمدند و از بین خود 11 نفر را به عنوان شورای هماهنگی ستاد جمع‌آوری کمکهای مالی برای سیل زدگان انتخاب کردند. ما به خاطر اعتماد مردم به خودمان بسیار خوشحالیم، کامیون کامیون جنس و هم‌چنین واریزی‌های نقدی به دست ما می‌رسد و ما نیز بسیار روی این امانت‌ها حساسیم و حتا نمی‌گذاریم یک دانه بیسکویت هدر برود. چند نفر را می‌فرستیم تا نقاط آسیب دیده را بررسی و از اقلام مورد نیاز لیست تهیه کنند تا بر اساس آن مواد مورد نیاز آن‌ها را تهیه کنیم و به دستشون برسانیم.»
افشار در ادامه خطاب به دکتر ابتکار گفت:«من هفتاد سال سن دارم و طبق میلی‌مترهای ثبت شده از ریزش باران در ایران، قبل از انقلاب میزان بارندگی نسبت به الان بیشتر بوده اما هم‌چنین حادثه‌‌ای رخ نداده است. شما باید در نشست‌هایتان پاسخ چرایی نداشتن آبخیزداری و آبخاکداری و تخریب بی‌رویه جنگل‌ها را پیدا کنید. شما استاد ما هستید، تمام کارشناسان گفته‌اند دو سوم بارندگی‌ها در مناطقی که پوشش جنگلی دارند وارد سفره‌های زیرزمینی می‌شوند اما متاسفانه می‌بینیم که هر روز جنگل‌های بیش‌تری دارند تخریب می‌شوند.»
وی با اشاره به این‌که نیرو و امکانات برای حفاظت از محیط‌زیست کم است، اضافه کرد:«ما یک میلیون و200 هزار هکتار جنگل و یک میلیون هکتار مرتع داریم در صورتی که کل پرسنل سازمان محیط‌زیست حدود 250 نفر است و اگر همه‌ی آن‌ها از مراتع مراقبت کنند باز هم نمی‌شود. مگر این که شما دست آن‌ها را باز نگه دارید و امکانات در اختیار آن‌ها بگذارید. خیلی از آن‌ها حتا یک ماشین ندارند که بتوانند از در جنگل‌ها گشت‌زنی کنند.»
افشار با بیان این‌که دولت باید به طور جد روی آبخیزداری و آبخاکداری و حفاظت از جنگل‌ها کار کند تا ما دیگر شاهد این مصیبت و بلاها نباشیم، گفت:«امیدوارم در جلسه‌ی هیئت دولت یک نگاه ویژه‌ای به استان محروم لرستان داشته باشید. ما قدردان کمکهای دولت هستیم اما در حال حاضر ابزارآلات کم است و با ابزارهای مثل بیل نمی‌شود چند متر گل و لای داخل خانه‌های آسیب دیده را تمیز کرد. از شما می‌خواهیم که در جلسه‌ی هیئت دولت نگاهی ویژه به استان لرستان داشته باشید و اوضاع این منطقه را شرح بدهید تا ابزارهای بیش‌تری را در اختیار ما بگذارد.»
محمود مرادی
ما باید آبخیزداری را جدی بگیریم نه سدسازی را
با بیان این‌که ما کشور بحران‌های طبیعی هستیم، گفت:«از 42 فاجعه‌ی طبیعی در جهان، 35 فاجعه‌ی طبیعی در ایران اتفاق می‌افتد. ما کشور بحران‌های طبیعی هستیم. فقط سونامی و آتشفشان نداریم.»
مرادی افزود:«با توجه به تغییرات اقلیمی که ما در حال حاضر اثرات آن‌ها را می بینیم، تاب‌آور شدن جامعه نیازی مبرم است.»
تاب‌آوری، ملات اجتماعی است که جامعه را نگه می‌دارد
وی با تاکید بر این‌که توسعه‌ی جامعه فقط نباید در حوزه‌ی توسعه‌ی سازه‌ای خلاصه بشود، اظهارکرد:« آن ملات اجتماعی که جامعه را نگه می‌دارد بحث تاب‌آوری است. یعنی جامعه بتواند شوک‌ها و ریسک‌ها را موفقیت‌آمیز پشت سر بگذارد و به حالت اول برگرد.»
مرادی با بیان این‌که آن‌چه ساختمان را نگه می‌دارد، آجرها و آهن‌های آن نیست بلکه ملات بین آجرها و نقطه‌ی جوش بین آهن‌هاست، ادامه‌داد:«بنابراین اگر ما به توسعه‌ی سازه‌ای معتقدیم قبل از آن باید به توسعه‌ی سیاسی و تاب‌آوری اجتماعی بپردازیم تا ملات اجتماعی تولید بشود. هر موقع که جامعه با هم باشد فشارها راحت‌تر سرشکن می‌شود و از عهده‌ی آن بر می‌آید.»
با اشاره به ضرورت تاب‌آوری در جامعه، گفت:«باید بحث تاب‌آوری را با رویکردی بهتر و گسترده‌تری در مناطق سیل‌زده اجرا شود.»
ما باید آبخیزداری را جدی بگیریم نه سدسازی را
مرادی خطاب به خانم ابتکار افزود:«کشور ما را نه نفت نگه نداشته و نه گاز بلکه دریاچه‌ها، جنگل ها و مراتع، منابع معیشت مردم هستند، به عنوان مثال استان خوزستان سرشار از نفت است اما می‌بینیم که سرشار از بلا هم شده است. بنابراین باید به محیط‌زیست و منابع طبیعی توجه کنیم. ما باید آبخیزداری را جدی بگیریم نه سدساز را.»
وی اضافه کرد:«سدسازی یک سیلو برای عرضه‌ی آب است، تولید آب زیرزمینی و آشامیدینی و صنعتی ما در حفظ مراتع جنگل‌ها و منابع طبیعی است بنابراین ما انتظار داریم رویکرد دولت به حفظ این منابع بسیار جدی شود و وقت آن است که یک خانه تکانی در رویکردهایمان داشته باشیم.»
دکتر مجتبا ترکارانی:
دولت باید به جامعه‌ی مدنی اعتماد کند
رییس دفتر انجمن جامعه‌شناسی ایران در لرستان با اشاره به این‌که سیل یک پدیده‌ي طبیعی است که اگر مدیریت نشود به یک فاجعه‌ی انسانی بدل می‌شود، اظهار داشت:«ما می‌توانیم از این سیل که تلفات انسانی زیادی نداشته به مثابه‌ی یک فرصت برای بازسازی اجتماعی و مدیریتی استفاده کنیم.»
دکتر ترکارانی به طرح گفتوگوی خانواده نیز اشاره کرد و گفت:«در این طرح که در همه‌ی استان‌ها اجرا شد رویکرد اجتماعی را دنبال کردیم و سعی کردیم گفتوگو را در بین افراد تقویت کنیم. خلأ نبود گفتوگو را الان در جامعه می‌بینیم. متاسفانه در جامعه امروزی ما یا چاپلوسی هست یا فحش دادن. کم‌تر می‌توانیم گفتوگو کنیم.»
وی ادامه داد:«مطالبه‌گری طرح گفتوگو خانواده که قرار است فاز دومش در استان ما اجرا بشود، می‌تواند به فرهنگ مطالبه‌گری کمک نماید تا جامعه‌ي ما عادت کند، به مطالبه خود بدون فحش و داد زدن برسد.»
جامعه‌ی ما نیاز به تقویت اجتماعات محلی دارد
دکتر ترکانی با تاکید بر این‌که جامعه ما نیاز به تقویت اجتماعات محلی دارد، اضافه کرد:«من از خانم ابتکار درخواست دارم که به دولت بگویید باید به جامعه‌ی مدنی اعتماد کند. ما قبلاً یک تشکل داشتیم اما الان 25 تشکل در کنار هم در حال فعالیت هستیم و الان داریم ثمره‌ی دانه‌ای که یک سال و نیم قبل کاشتیم، برداشت می‌کنیم.»
باید در کنار رویکرودهای سیاسی به رویکرد اجتماعی هم توجه شود
ترکارانی با اشاره به این‌که باید در کنار رویکردهای سیاسی به رویکرد اجتماعی هم توجه بشود، بیان کرد:«امروز در پل‌دختر به شدت خلأ اجتماعات محلی احساس می‌شود و اگر اجتماعات محلی در آن جا قوی بود در بحث کمک‌رسانی مشکلات کم‌تری وجود داشت. ما از شما خانم ابتکار، خواهش می‌کنیم، کمک کنید در همین دوره که هستید به این تشکل‌های مردمی و اجتماعات مدنی که همه دلسوز کشور هستند تقویت بشود و شکاف بین دولت و ملت از بین برود. زیرا همین شکاف باعث شده که نهادهای دولتی و مردمی با هم کنار نیایند.»
*چاپ شده در سیمره 490(25 فروردین 98)